سنگ آیولایت (iolite)
هنگامی که تانزانیت برای اولین بار کشف شد، گوهرشناسان در ابتدا گمان کردند که ممکن است کوردیریت (cordierite) باشد، یک گوهر شفاف، پلئوکروییک، بنفش-آبی که هزاران سال شناخته شده است.تشخیص سنگ آکوامارین امروزه کوردیریت (به نام زمین شناس پیر کوردیه) بیشتر با نام تجاری خود، آیولایت (iolite) شناخته می شود که از کلمه یونانی “ios” به معنای “بنفش” گرفته شده است.
در تعیین قیمت آیولایت فاکتورهای رنگ و تراش و پاکی اهمیت ویژه ای دارند. در بحث وزن، محدوده برای یک آیولیت تراش خورده از 1 تا 10 قیراط است. آیولایت های باکیفیت بالای 5 قیراط کمیاب هستند.
رنگ و پلئوکریسم (چند رنگ نمایی)
پلئوکریسم (چند رنگ نمایی) قوی آیولایت باعث می شود که تراش آن برای بهترین رنگ دشوار باشد. این به نوبه خود همچنان چالش‌هایی را برای تولیدکنندگان و فروشندگانی که علاقه‌مند به تبلیغ این گوهر جذاب و در عین حال مشکل‌ساز به‌عنوان جایگزینی مقرون‌به‌صرفه سنگ جواهری آبی رنگ هستند، ایجاد می‌کند.
این سیلیکات آلومینیوم، آهن و منیزیم دارای دو ویژگی متمایز است: آبی تا آبی مایل به بنفش زیبا که از آهن گرفته شده و چند رنگ‌نمایی که براحتی قابل مشاهده است. رنگهای پلئوکریسم آن با رنگ بدنه آن متفاوت است. آیولایت هایی که به رنگ بنفش به نظر می رسند، رنگ های بنفش روشن، بنفش تیره و رنگ های پلئوکروییک زرد-قهوه ای را نشان می دهند.
آیولایت های مایل به آبی رنگ های بی رنگ تا زرد، آبی-خاکستری و بنفش تیره پلئوکروییک را نشان می دهند. بنابراین، از برخی زوایای یک آیولایت مایل به آبی در واقع می تواند کاملاً بی رنگ یا زرد به نظر برسد و یک آیولایت مایل به بنفش می تواند قهوه ای به نظر برسد.
پاکی
آیولایت با اینکلوژنهای نسبتاً کمی معمولاً شفاف است. آن را می توان در همه اشکالی تراش داد ، حتی به جهت دستیابی به جلوه هایی زیبا آنرا کاروینگ کرد.
آیولایت می تواند حاوی اینکلوژن هایی باشد که باعث ایجاد پدیده های مختلف می شود. گاهی اوقات، آیولایت هایی با اینکلوژنهای های بلند، موازی و لوله ای پیدا می شود. هنگامی که برش به درستی جهت گیری شود، این سنگ ها پدیده چشم گربه ای تولید می کنند.
تراش
از آنجایی که ایولایت معمولاً شفاف و با اینکلوژن های نسبتاً کمی است ، معمولاً به صورت فست تراشیده می شوند، با این حال در کیفیت های پایین تر می توان آنها را به شکل دامله یا کاروینگ و مهره تراش داد. در اینکلوژنها با جهت گیری مناسب در تراش دامله می توانند باعث پدیده چشم گربه (شاتویانسی) و اونتورسنسی شود. اگر اینکلوژنها در امتداد سه جهت در 120 درجه باشند، نور در امتداد یک خط در هر یک از این جهت ها منعکس می شود تا یک الگوی بازتابی ستاره ای شکل از نور ایجاد کند. به این اثر آستریزم یا ستاره سانی می گویند.
آیولایت در مقیاس سختی موهس (Mohs) در رنج 7 تا 7.5 است، اما با توجه به اینکه در یک جهت رخ مشخصی دارد، سفتی آن بد نیست. این امر باعث می شود که آیولیت در هنگام قرار گرفتن در یک انگشتر یا محیطی که در معرض سایش یا ضربه معمول قرار گیرد، در برابر شکستگی آسیب پذیر باشد.
بهسازی
بر خلاف تانزانیت، آیولایت به ندرت بهسازی می شود. آیولیت باکیفیت با رنگ های آبی و بنفش زیبای خود به طور طبیعی یافت می شود. برای کسانی که دوست دارند سنگ آبی شان بدون بهسازی باشد، آیولایت نسبت به یک توپاز آبی یا یک یاقوت کبود بهسازی شده ، می تواند گزینه بهتری باشد.
البته همه آیولایت ها رنگ اعلی را نشان نمی دهند. برخی از راف های گوهری ممکن است خاکستری یا تقریباً بی رنگ به نظر برسند. اگر تجارت می توانست این آیولایت های کمتر مطلوب را برای تولید رنگ بهتر و قابل فروش تر بهسازی کند، این کار را انجام می داد. با این حال، شیمی آیولایت این اجازه را نمی دهد. جالب اینجاست که تصور می‌شود آبی پررنگ برخی از آیولایت ها همان علت (انتقال بار آهن-تیتانیوم) را دارد که آبی موجود در یاقوت کبود است. با این حال، بر خلاف یاقوت کبود، آیولیت را نمی توان برای تشدید رنگ آبی خود تحت فرآیند بهسازی حرارتی قرار داد، زیرا نقطه ذوب پایین آن ، دمای بالایی را که کوراندوم به طور معمول در معرض آن قرار می گیرد، تحمل نمی کند.